Talk:Gawęda szlachecka
Encyclopedia powszechna, 1862[edit]
Gawęda, pierwotnie wyraz ten oznaczał paplanie, niewiele wartości mające. W późniejszych czasach, w gawędzie szlacheckiej przechowały się ważne podania i tradycyje narodowe, które starcy młodemu pokoleniowi przekazywali. Po r. 1831, jako nową formę opawiadania, wprowadził do literatury naszej gawędę Kazim. Wład. Wójcicki, i tak jej znaczenie określik: ,,W niej to miałeś naukę, było co posłuchać, czy we dworze szlachcica, czy na zamku pana. Ten swój żywot rycerski opisywał, ten jako bywał na dworze u pana, co widział, gdzie przebywał, jakie kraje i cuda oglądał, jeśli gdzie z panem za granicę jechal. Myśliwiec uczył sokoły ćwiczyć, chować przez zimę rarogi i drzemliki, przyuczać psy do łamania niedźwiedzi, osadzania w kniei odyńców; wreszcie szły na stół rozmowy ważniejsze o dobru Rzeczypospolitej, a tak młodzieniaszek, gawędą wykształcił się na człowieByła taka gawęda szkołą i akademiją, zwłaszcza przy owém życiu przyjacielskiem ziemianów naszych. O! byłać ona i straszną bronią na złe obyczaje, zły człowiek się jej kajal, aby imię jego w gawędzie sąsiadów nie zabrzmiało niesławnie, bo wówczas przepadł na zawsze, jak znowu dobry, sławę zyskiwał. W gawędzie miałeś dokładne dzieje każdej rodziny i wypadków nawet w narodzie, i gdyby kto był spisał co się gawędziło od lat młodych, czytałbyś rzeczy ważniejsze i ciekawsze, niż kiedy suche przewertujesz kroniki" (Stare gawędy i obrazy, t. I, Warszawa, 1840); Michał Czajkowski wydał swoje Gawędy w Paryżu 1841. Do poezyi narodowej wprowadził je Wincenty Pol (cb.); po nim odznaczył się w tym rodzaju Władysław Syrokomla (Ludwik Kondratowicz, ob.).